کامبیز اسدزاده

با توجه به اینکه اکثر طراحان و توسعه دهندگان نرم‌افزارها دید روشنی از تفاوت گواهینامه‌های متعدد متن باز ندارند در این مقاله ما به ویژگی‌ها و شرایط هر یک از آن‌ها اشاره کرده‌ایم که به شما یک شفاف سازی سریع در رابطه با اینکه کدام مجوز مناسب محصول شما به صورت منبع‌باز خواهد بود را ارائه می‌کند. قبل از هر چیز در زیر لیستی از انواع مجوز‌های منبع باز را در نظر بگیرید: Apache License 2.0 BSD 3-Clause “New” or “Revised” license BSD 2-Clause “Simplified” or “FreeBSD” license GNU General Public License (GPL) v3.0 GNU Library or “Lesser” General Public License (LGPL) MIT license Mozilla Public License 2.0 Creative Commons License مجوز APACHE LICENSE حقوق موجود در مجوز آپاچی نسخه ۲.۰ را می‌توان برای مقوله کپی‌ رایت‌ یا پتنت استفاده کرد (البته برخی مجوزها را تنها می‌توان روی کپی‌ رایت اعمال کرد و برای پتنت‌ها مورد استفاده قرار نمی‌گیرند). به طور کلی، بخشی از جزئیات مجوز آپاچی به شرح زیر است: حقوق هیچ‌گاه به اتمام نمی‌رسد:‌ وقتی حقوقی تحت مجوز آپاچی ارائه شود، دیگر نیازی به تکرار مجوز برای آن نیست و همیشه می‌توانید تحت همین مجوز از آن‌ها استفاده کنید. نفوذ جهانی: حتی اگر حقوقی در یک کشور عرضه شود، به صورت خودکار در همه کشورها قابل استفاده می‌شود. عرضه رایگان یا دریافت حق امتیاز: بدون هزینه، هزینه بر مبنای استفاده یا هر نوع دیگری اجرایی است. حقوق غیرقابل فسخ است: هیچ‌کس نمی‌تواند ادعا کند که کار مشتق شده شما از سورس‌ کدی که تحت این مجوز عرضه شده را دیگر نمی‌توانید استفاده کنید (عبارتی در این مجوز وجود دارد که بیان می‌کند اگر شما از فردی به خاطر نقض پتنت یا هر چیز دیگری تحت این لایسنس شکایت کنید، مجوز شما باطل می‌شود، اما این قضیه فقط به کارهای پتنت‌ شده اختصاص دارد و تا وقتی که شما از کسی شکایت نکنید، نگرانی خاصی وجود ندارد). نمونه‌ی مجوز Copyright [yyyy] [name of copyright owner] Licensed under the Apache License, Version 2.0 (the "License"); you may not use this file except in compliance with the License. You may obtain a copy of the License at http://www.apache.org/licenses/LICENSE-2.0 Unless required by applicable law or agreed to in writing, software distributed under the License is distributed on an "AS IS" BASIS, WITHOUT WARRANTIES OR CONDITIONS OF ANY KIND, either express or implied. See the License for the specific language governing permissions and limitations under the License. مجوز BSD License مجوز BSD بخشی از خانواده مجوزهای نرم‌ افزار آزاد است که در مقایسه با مجوزهای نرم‌ افزاری دیگر، محدودیت‌های کمتری درباره نحوه توزیع دارد که دو نسخه مهم آن عبارت‌ است از: The New BSD License / The New Modified BSD License The Simplified BSD License / FreeBSD License هر دو به‌ عنوان مجوزهای متن باز توسط Open Source Initiative پذیرفته شده‌اند. مجوز New BSD که با نام «مجوز سه شرطی» نیز شناخته می‌شود، اجازه توزیع مجدد نامحدود را برای هر هدفی می‌دهد (البته تا وقتی که کپی‌ رایت‌ و رفع تعهدهای این مجوز برقرار باشند). این مجوز یک شرط جالب نیز دارا است به این شکل که استفاده از نام مشارکت‌ کنندگان برای تأیید کارهای انجام شده در پروژه را بدون اجازه شخصی آن‌ها ممنوع می‌کند. این تبصره در‌ واقع به این معنی است که اگر کسی سورس‌ کد توسعه دهنده شناخته‌ شده‌ای را fork کرده باشد و تغییراتی را برای ساخت پروژه جدید در آن انجام داده باشد، نمی‌تواند از نام آن فرد مطرح برای تأیید و اعتبار بخشی به پروژه خود استفاده کند (در حقیقت، تفاوت اصلی میان نسخه جدید و نسخه ساده مجوز BSD در استفاده از این شرط است). نمونه‌ی مجوز Copyright <YEAR> <COPYRIGHT HOLDER> Redistribution and use in source and binary forms, with or without modification, are permitted provided that the following conditions are met: 1. Redistributions of source code must retain the above copyright notice, this list of conditions and the following disclaimer. 2. Redistributions in binary form must reproduce the above copyright notice, this list of conditions and the following disclaimer in the documentation and/or other materials provided with the distribution. 3. Neither the name of the copyright holder nor the names of its contributors may be used to endorse or promote products derived from this software without specific prior written permission. THIS SOFTWARE IS PROVIDED BY THE COPYRIGHT HOLDERS AND CONTRIBUTORS "AS IS" AND ANY EXPRESS OR IMPLIED WARRANTIES, INCLUDING, BUT NOT LIMITED TO, THE IMPLIED WARRANTIES OF MERCHANTABILITY AND FITNESS FOR A PARTICULAR PURPOSE ARE DISCLAIMED. IN NO EVENT SHALL THE COPYRIGHT HOLDER OR CONTRIBUTORS BE LIABLE FOR ANY DIRECT, INDIRECT, INCIDENTAL, SPECIAL, EXEMPLARY, OR CONSEQUENTIAL DAMAGES (INCLUDING, BUT NOT LIMITED TO, PROCUREMENT OF SUBSTITUTE GOODS OR SERVICES; LOSS OF USE, DATA, OR PROFITS; OR BUSINESS INTERRUPTION) HOWEVER CAUSED AND ON ANY THEORY OF LIABILITY, WHETHER IN CONTRACT, STRICT LIABILITY, OR TORT (INCLUDING NEGLIGENCE OR OTHERWISE) ARISING IN ANY WAY OUT OF THE USE OF THIS SOFTWARE, EVEN IF ADVISED OF THE POSSIBILITY OF SUCH DAMAGE. مجوز GNU با وجود این مجوز محدودیت خاصی برای کپی کردن کدها در پروژه‌هایی که لایسنس GPL دارند وجود نداشته و می‌توانید کدهای دارای این مجوز را به‌ سادگی کپی کنید. همچنین، می‌توانید آن را روی فلش یا هارد خود توزیع کنید یا کدها را در وب‌ سایت خود با لینک دانلود و به همراه همین لایسنس منتشر کرده یا روی کاغذ پرینت کنید. در‌ واقع، به هر شکلی که بخواهید می‌توانید پروژه‌های دارای لایسنس GPL را توزیع کنید. می‌توانید با این مجوز از مخاطب در قبال ارائه نرم‌ افزار به او هزینه دریافت کنید ولی به خاطر داشته باشید که باید یک کپی از GNU GPL را نیز ارائه کنید که به آن‌ها می‌گوید می‌توانند نرم‌ افزار را از جای دیگر بدون هزینه دریافت کنند (در کنار این کار، همچنین می‌توانید دلیلی که به خاطر آن از مخاطب هزینه دریافت می‌کنید را نیز بیان کنید) اگر بخواهید تغییراتی در پروژه ایجاد کنید (اصطلاحاً آن را Fork کنید)، این امکان برای شما وجو دارد؛ به عبارت دیگر، ویژگی‌هایی که می‌خواهید را حذف و اضافه کنید اما تنها به‌ شرطی که شما هم پروژه‌ٔ خود را تحت مجوز GNU GPL ارائه کنید (همچنین این نکته اهمیت دارد که باید تفاوت بین سورس‌ کد پروژه و توزیع باینری آن را بدانید؛ به این دلیل که محدودیت‌هایی در رابطه با هر کدام وجود دارد. همچنین، اگر پروژه‌ای از GNU GPL استفاده می‌کند، باید با برخی قوانین استاندارد دربارهٔ کامنت‌ گذاری بخش‌های مختلف این مجوز درون سورس‌ کد نیز مطابقت داشته باشد. مجوز GNU LESSER GENERAL PUBLIC LICENSE این لایسنس حقوق کمتری را برای استفاده در مقایسه با GNU GPL نیاز دارد و معمولاً در لایبرری‌ها و پروژه‌هایی استفاده می‌شود که قصد دارند اجازهٔ لینک شدن آن‌ها را به نرم‌ افزارهای بدون مجوز GPL و با سورس‌ کد بسته نیز بدهند. در مورد مجوز GPL، هر پروژه و سورس‌ کدی که در پروژه‌ی تحت GPL عرضه می‌شود، خود نیز باید GPL باشد و کدهای تحت GPL نمی‌تواند در پروژه‌های اختصاصی مورد استفاده قرار بگیرند. LGPL این مورد را نادیده گرفته و نیاز به مجوز مشابه را برای استفاده از کدهای دارای LGPL از بین می‌برد (به عبارت دیگر، نسبت به GPL آزادی بیشتری در اختیار توسعه دهندگان قرار می‌دهد). نمونه‌ی مجوز <one line to give the program's name and a brief idea of what it does.> Copyright (C) <year> <name of author> This program is free software: you can redistribute it and/or modify it under the terms of the GNU General Public License as published by the Free Software Foundation, either version 3 of the License, or (at your option) any later version. This program is distributed in the hope that it will be useful, but WITHOUT ANY WARRANTY; without even the implied warranty of MERCHANTABILITY or FITNESS FOR A PARTICULAR PURPOSE. See the GNU General Public License for more details. You should have received a copy of the GNU General Public License along with this program. If not, see <http://www.gnu.org/licenses/>. مجوز MIT LICENSE این مجوز، کوتاه‌ترین و احتمالاً پراستفاده‌ترین مورد بین تمامی لایسنس‌های متن باز است زیرا شرایط آن آسان است و به‌ اصطلاح از مجوزهای دیگر راحت‌تر عمل می‌کند. اگر بخواهیم ماهیت اصلی این لایسنس را شرح دهیم، بایستی بگوییم که به وسیله این مجوز، اجازه استفاده بدون هزینه به هر شخصی که یک کپی از سورس‌ کد یا نرم‌ افزار و مستندات مربوط به آن را دریافت کرده، داده می‌شود تا در آن نرم‌ افزار بدون هیچ‌گونه محدودیتی تغییرات خود را اِعمال کند که شامل استفاده بدون محدودیت، کپی، تغییر، ترکیب، انتشار، توزیع، استفاده بخشی از مجوز یا فروش کپی‌هایی از نرم‌افزار می‌شود و به افرادی که این نرم‌ افزار برای آن‌ها تهیه شده نیز در این موارد اجازه داده می‌شود به شرطی که ملاحظاتی که در بالا به آن‌ها اشاره شد و همچنین معرفی این لایسنس را در تمامی کپی‌ها یا بخش‌های مهم این نرم‌ افزار در معرض دید کاربران قرار دهند. با این مجوز در واقع اجازه استفاده، کپی و تغییر در نرم‌ افزار را هر طوری که تمایل دارید خواهید داشت؛ هیچ کسی نمی‌تواند شما را از بکارگیری آن در پروژه‌های دیگر منع کند و می‌توانید نرم‌ افزار را تحت این مجوز به صورت رایگان یا از طریق فروش آن عرضه کنید. هیچ شرطی برای این توزیع به هیچ طریقی وجود نخواهد داشت و هر کسی می‌تواند هر تغییری را که می‌خواهد در کدهای تحت لیسانس MIT انجام دهد (البته مادامی که مجددا تحت این مجوز عرضه شوند). نمونه‌ی مجوز The MIT License (MIT) Copyright (c) <year> <copyright holders> Permission is hereby granted, free of charge, to any person obtaining a copy of this software and associated documentation files (the "Software"), to deal in the Software without restriction, including without limitation the rights to use, copy, modify, merge, publish, distribute, sublicense, and/or sell copies of the Software, and to permit persons to whom the Software is furnished to do so, subject to the following conditions: The above copyright notice and this permission notice shall be included in all copies or substantial portions of the Software. THE SOFTWARE IS PROVIDED "AS IS", WITHOUT WARRANTY OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO THE WARRANTIES OF MERCHANTABILITY, FITNESS FOR A PARTICULAR PURPOSE AND NONINFRINGEMENT. IN NO EVENT SHALL THE AUTHORS OR COPYRIGHT HOLDERS BE LIABLE FOR ANY CLAIM, DAMAGES OR OTHER LIABILITY, WHETHER IN AN ACTION OF CONTRACT, TORT OR OTHERWISE, ARISING FROM, OUT OF OR IN CONNECTION WITH THE SOFTWARE OR THE USE OR OTHER DEALINGS IN THE SOFTWARE. مجوز Mozilla Public License مجوز همگانی موزیلا (Mozilla Public License) یک مجوز نرم‌ افزار آزاد مفصل است که توسط بنیاد موزیلا نوشته و نگهداری می‌شود. از این مجوز به عنوان مجوزی که هم ویژگی‌های مجوز تغییر یافته BSD و هم ویژگی‌های مجوز GPL را دارد، یاد می‌شود که سعی دارد مشکلات و نگرانی‌های توسعه‌ دهندگان نرم‌ افزار آزاد و نرم‌افزار انحصاری را تعادل بخشد. این مجوز دو بار مورد بازبینی قرار گرفته‌ است و در نسخه آخر آن یعنی نسخه ۲.۰، سعی شده تا سادگی مجوز حفظ شود و سازگاری بهتری با دیگر مجوزها داشته باشد. این مجوز که به اختصار به MPL هم گفته می‌شود، مجوزی است که در موزیلا فایرفاکس، موزیلا تاندربرد و بقیه نرم‌ افزارهای بنیاد موزیلا مورد استفاده قرار می‌گیرد اما اخیراً دیگران هم به استفاده از این مجوز روی آورده‌اند، همانند شرکت Adobe که از این مجوز برای نرم‌ افزار ادوبی فلکس استفاده کرده و همچنین لیبره‌آفیس که از این مجوز به همراه LGPL (نسخه ۳) استفاده می‌کند. شرکت‌هایی مانند سان مایکروسیستمز هم از نسخه ۱.۱ این مجوز برای نوشتن یک مجوز ترکیبی مثل مجوز توسعه و توزیع مشترک استفاده کرده‌اند. نمونه‌ی مجوز /* This Source Code Form is subject to the terms of the Mozilla Public * License, v. 2.0. If a copy of the MPL was not distributed with this * file, You can obtain one at https://mozilla.org/MPL/2.0/. */ # This Source Code Form is subject to the terms of the Mozilla Public # License, v. 2.0. If a copy of the MPL was not distributed with this # file, You can obtain one at https://mozilla.org/MPL/2.0/. <!-- This Source Code Form is subject to the terms of the Mozilla Public - License, v. 2.0. If a copy of the MPL was not distributed with this - file, You can obtain one at https://mozilla.org/MPL/2.0/. --> This Source Code Form is subject to the terms of the Mozilla Public License, v. 2.0. If a copy of the MPL was not distributed with this file, You can obtain one at https://mozilla.org/MPL/2.0/. مجوز CREATIVE COMMONS مجوز Creative Commons که به اختصار CC گفته‌ می‌شود، خیلی هم اپن‌ سورس نبوده و به صورت معمول در پروژه‌های مربوط به طراحی استفاده می‌شود. انواع مختلفی از این نوع لایسنس وجود دارد که هر کدام برای موارد خاصی ایجاد شده که حق و حقوق معینی را اعطا می‌کنند، به طوری که یک مجوز CC دارای چهار بخش اساسی است که عبارت است از: اعتباربخشی: نویسنده (مؤسس) باید به عنوان خالق اثر نام برده شود؛ سپس می‌توان آن را تغییر داد، توزیع کرد، کپی نمود و به صورت دیگری استفاده کرد. انتشار تحت مجوز کریتیو کامانز: می‌توان اثر را تغییر داد و توزیع کرد ولی تنها تحت مجوز CC. غیرتجاری: یک اثر تحت این مجوز می‌تواند تغییر داده شود یا توزیع شود ولی نه برای اهداف تجاری (البته عبارت Commercial به‌ معنی «تجاری» کمی مبهم است و هیچ تعریف مشخصی از آن ارائه نشده است) ممنوعیت اعمال تغییرات: می‌توان اثر دارای چنین مجوزی را کپی کرده یا توزیع کرد، اما نمی‌توانید آن را به هیچ صورت تغییر دهید یا اثری را براساس طرح اصلی ایجاد کنید. به خاطر داشته باشید که این‌ها قوانین الزامی موجود در همه مجوزهای مبتنی بر CC نیستند؛ برخی از مجوزهای CC ممکن است این شرط‌ها را نداشته باشند، چرا که برخی از این شرط‌ها دو به دو ناسازگار هستند و برخی می‌توانند براساس نیاز با هم ترکیب شوند. نمونه‌ی مجوز <WORK'S NAME> (c) by <AUTHOR'S NAME> <WORK'S NAME> is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 Unported License. You should have received a copy of the license along with this work. If not, see <http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/>.