سلام و درود،

این اواخر راجع به مشورت و راهنمایی‌ها خیلی ساده به قضیه نگاه می‌شه، همه فکر کردن کشکه و فقط با دونستن JS یا QML می‌شه محصول ساخت. البته این مثال JS و QML یک مثال هست و این مسئله در همهٔ ابزار‌ها و حول محور حوزهٔ کامپیوتر و نرم‌افزار به چشم می‌خوره، هرچند روی داستان ساده هست اما حتی پشت این کار‌های ساده کلی زمان باید صرف بشه. همین گرفتن یک دادهٔ ساده از سمت سرور و تجزیه کردنش سمت JS نیاز به یک دانش خوب در مورد معماری Api‌داره، نیاز به آگاهی از استاندارد‌های Http داره، نیاز به تخصص کافی در ریز به ریز مسائل داره، نیاز به آگاهی لازم در مورد شبکه و نحوهٔ مدیریتش داره، نیاز به درک خوب راجع به کلاس‌های شبکه و نحوهٔ مدیریت بسته‌ها داره و صد‌ها جور مسئلهٔ دیگه.

یا راهنمایی نکنیم یا می‌کنیم همه چیز رو ساده نشون ندیم!
به خصوص برای کسایی که سال‌ها یه چیز دیگه خوندن و الآن قراره وارد این حوزه بشن.
قشنگ واقعیت رو باید به نمایش گذاشت، و اگرنه به اشتراک گذاری چهارتا UI خفن که بگین با QML هم میشه کاری نداره، سه سوته می‌شه این‌ها رو طراحی کرد.

اگر کسی اطلاعات کافی و پایهٔ تخصصی نداشته باشه و همینطور متکی به یک ابزار یا زبان پیش بره چه اتفاق می‌افته؟ از نظر من قطعاً بهتون از نظر تجربی آسیب میزنه، ساخت یک محصول واقعاً به این سادگی‌ها نیست که تو گروه‌های تلگرامی داریم راجع بهش صحبت می‌کنیم! قضیه خیلی پیچیده‌تر از این‌هاست. فراموش نکن در این حوزه اگه یک کار ساده رو سریع انجام میدیم یا به نتیجه می‌رسونیم دلیلش به خاطر سال‌ها زمان و تلاشه، امکان نداره کسی حتی با ۲..۳ سال تجربه یک کار رو سریع بتونه صفر تا صد انجام بده و مشکلی نداشته باشه یا نتیجهٔ اون در سطح یک استاندارد معتبر باشه.

ساخت محصول اصول داره که اولین مرحلش شفاف‌سازی و نقشهٔ توسعه و ایده‌پردازی درسته، نباید مثل بعضی از مشتری‌ها باشه که پشت تلفن زنگ می‌زنن می‌گن یه سایت می‌خوایم یا یه اپلیکیشن چند می‌گیری و بعدش شروع کنن به چک و چونه زدن و شما هم کیف کنی بگی که آره دیگه مشتری دارم!

شما تا زمانی که جزء به جزء محصول رو آگاه نباشید، یعنی تا زمانی که دقیق متوجه نشید نیاز چی هست و روش حلش رو متوجه نباشید منطقی نیست که واردش بشید. چون همین مرحلهٔ نیاز‌سنجی به قدری مهمه که فرآیند مسیر و نقشهٔ توسعهٔ یک محصول رو نشونتون میده و اگه درست تشخیص ندین و ابزار‌ها و راه‌کار‌ها رو درست انتخاب نکنید بی برو برگرد با مشکل مواجه می‌شید.

مشکلاتش می‌تونه به این صورت باشه:

- سردرگمی
- عدم توانایی کالبد‌شکافی مسئله
- عدم توانایی حل مسئله
- عدم توانایی انتخاب یک روش یا ابزار صحیح و مناسب
- عدم تعامل شما با مشتری
- عدم رضایت شما از حق‌الزحمه
- عدم رضایت مشتری از نتیجهٔ کار
- عدم توانایی در پاسخ‌دهی به اعضا و شرکای کلیدی دیگه در محصولات تجاری و بزرگ!
- و هزاران مسئلهٔ دیگه که همشون نتیجهٔ تشخیص نا درسته.
- در کنارش مهمترین خاصیتی که پیدا می‌کنه این خواهد بود در اوج نادانی احساس خواهد کرد که همه چیز دان هست! به قولی همه چیز گیگ!

از نظر من حداقل مواردی که (به طور خیلی خیلی خلاصه و محدود) نیاز هست تا یک متخصص بتونه پاسخ‌گوی‌ تصمیم‌گیری نقشهٔ توسعهٔ یک محصول برای مشتری در ابعاد مختلف و سطوح متفاوت از حوزه‌های موجود در قالب اصولی باشه به صورت زیر هستند:

۱- آشنا مبانی کامپیوتر که امر طبیعیه (شامل درک و فهم مسائل و نحوهٔ حلشون متناسب با پلتفرم اجرایی محصول)
۲- آشنا به ساختار نوع محصول استاندارد در یک حوزه مثل: وب، آی‌او‌اس، اندروید یا دسکتاپ‌های مختلف مثل لینوکس، مک و ویندوز، اینترنت اشیاء و دیگر موارد.
۳- آشنا به فلسفهٔ بک‌اند و فرانت‌اند یا ترکیبی از این دو به همراه ابزار‌های مناسب.
۴- آشنا به اصول طراحی UI/UX به عنوان یک نیاز و یک فاکتور مهم در ساخت محصولی که وابسته به عملکرد کاربر داره و در حوزهٔ فرانت‌اند مهم و کاربردی هست.
۵- آشنا به اصول SOLID و امثالش مهم هستند.
۶- آشنا اصول برنامه‌ریزی ساخت بانک اطلاعاتی، اینکه از چه بانک اطلاعاتی‌ای استفاده کنی و چرا؟
۷- آشنا به ارتباطات داده‌ای، جداول و ارتباط بین فیلد‌ها، جدوال و روش‌های درست تبادل اطلاعات مابینی داده‌ها.
۸- آشنا و تسلط کافی به یک محیط توسعه و ادغام ابزار‌ها و محیط طراحی برای هدف.
۹- آشنا به معماری ساختار و رابط‌های برنامه‌نویسی (Api)
۱۰- آشنا به استاندارد‌های Http، درک و مدیریت درخواست، پاسخ‌ها و ...
۱۱- آشنا به الگو‌های طراحی برنامه‌نویسی (DP)
۱۲- آشنا به روش‌های نگه‌داری و آزمایش نرم‌افزار و کد‌ها به خصوص درک مبحث Fault tolerance.
۱۳- آشنا به روش‌های اطمینان‌سازی و ایمن‌سازی پردازش‌های داخلی نرم‌افزار برای جلوگیری یا دشوار سازی نفوز و خراب‌کاری
۱۴- آشنا به روش‌ها و معماری‌های احراز هویت و نحوهٔ ادغامش با نرم‌افزار مثل:JWT, OAuth, AWS و غیره...
۱۵- آشنا به نوع پارادایم‌های زبان برنامه‌نویسی، در قالب‌های  (دستوری) Imperative و  (اعلانی) Declarative مثل OOP، functional و دیگر موارد.
۱۶- آشنا به سبک معماری نرم‌افزاری (Microservice یا مثلاً Monolith) مزایا و معایبشون.
۱۷- آشنا به سبک معماری طراحی مانند MVC در طراحی بدنهٔ محصول.
۱۸- آشنا به سبک و الگو‌های طراحی ساختاری در بک‌اند مانند Builder، Abstract، Factory و غیره.
۱۹- آشنا به ساختار یک زبان (در صورتی که می‌خواین جوابگوی مسائلِ پیش آمده باشید) کالبد‌شکافی زیر‌پوستی و عمیق یک زبان مهمه.
۲۰- آشنا و درک کامپایلر‌ها و مفسر‌ها، تفاوت‌ها و شیوه‌های عملکردیشون نسبت به کد‌های بهینه شده و عادی.
۲۱- آشنا و درک مدل‌های مختلفی از سیستم‌های توزیع شده مثل IaaS، PaaS، SaaS یا FaaS.
۲۲- آشنا به ابزار‌های ساخت و فرآیند کاری اون‌ها مثل CMake، NMake، QMake و غیره.
۲۳- آشنا به روش‌های مدیریت وابستگی‌های نرم‌افزار و ابزار‌های لازم برای بسته‌بندی بهتر خروجی.
۲۴- آشنا به روش‌های کد‌نویسی قابل آزمایش (Unit Test) و استفاده از ابزار‌هایی مثل CTest, GTest, Catch2 و غیره.
۲۵- آشنا به توسعهٔ آزمون محور (Test Driven- Development)
۲۶- آشنا به گام‌ها و شرایط نسخه‌نگاری و مراحل توسعهٔ نرم‌افزار (SDP)
۲۷- آشنا به روش‌های امنیت در کد و توسعه به شیوه‌های بررسی از طریق Fuzz-Test، Sanitizer، آنالیزر‌های پویا و ایستا و غیره...
۲۸-آشنا به قوائد طراحی بر پایهٔ خدمات مبتدی بر معماری ابری برای خدمات پیامی، وب‌سرویس‌ها، پردازش و غیره.
۲۹- در سطوح وب آشنا به مکانیزم شاخص بندی، فاکتور‌های SEO و شیوه‌‌های درست بهبود صفحات وب.
۳۰- آشنا به روش‌های به کار گیری و پیاده‌سازی ثبت کننده‌ٔ وقایع در دل محصول و روش‌های بازخورد برای توسعهٔ بهتر به همراه مانیتورینگ، نظارت و تریسینگ.
۳۱- در شرایط لزوم آشنا به نحوهٔ به کار گیری و دلیل استفاده از فناوری‌هایی مثل Redis، Memcached و غیره.
۳۲- آشنا و درک صحیح از مفاهیم هم‌زمانی (Concurrency) و روش‌های به کار گیری آن نسبت به زبان برنامه‌نویسی و شرایط مناسب استفاده.
۳۳- آشنا به سبک و قوائد و ساختار زبان‌های برنامه‌نویسی و فرآیند ساخت و ترجمه.
۳۴- و تا صد‌ها گزینهٔ دیگه می‌تونم لیست کنم اینجا که اگه انتخابتون زبان‌های نزدیک به سیستم باشه این داستان در ادامهٔ این توضیحات سر به فلک می‌کشه نمونش کامپایلر‌ها خودشون شونصد جور مباحث دارند، پلتفرم‌ها ومعماری‌های پردازنده‌ای هم در این زبان‌ها مهمن و شما حتی تا عمق سیستم‌عامل و رابط‌های اون‌ها و نحوهٔ رفتارشون باید اطلاعات کافی داشته باشید که هر کدوم به نوبهٔ خودشون هزاران صفحه می‌شه راجع بهشون کتاب معرفی کرد.

این لیست چیزی بود که به زبان بسیار بسیار ساده شده و خیلی خلاصه به ذهنم رسید تا بدانید همچین هم الکی نیست ای عزیزانی که فتوا‌های صد من یه غاز میدین و این مسائل رو حل شده می‌دونید! 

در ادامه اصل ماجرا خیلی فراتر از این‌ها هم هست که بخوای حساب کتاب کنی می‌بینی باید هفت خان رستم رو فتح کنی تا در تمامی سطوح پاسخگو باشی، این امر شدنی هست اما زمانی که شما محدود به یک موضوع باشید قطعاً درک همهٔ مسائل محدود و ناتوان در اجرای آن خواهید شد.

* وقتی می‌گم آشنا قطعاً در حد حروف الفبا کافی نیست، باید در حد نیاز تسلط و درک کافی ازشون وجود داشته باشه.
* همهٔ این‌ها رو باید در کمترین زمان ممکن نسبت به یک مشتری، محصول و نیاز تشخیص بدین و انتخاب کنید، به این کار می‌گن ارزیابی محصول بر اساس دانسته‌های فنی که تماماً متکی بر دانش و تجربهٔ شماست. (کارشناسی پروژه دقیقاً همین موضوع است).
* برای بهتر شدن و حرفه‌ای تر شدن هم باید فراتر از این‌ها پیش برید و در قالب «مثلث دانش» بهبودش بدهید.
* محصولات معتبر جهانی حاصلِ چنین نقشه‌های پیش‌بردی هستند و اصول تخصصی و مهندسی رو رعایت می‌کنن تا به یک درجهٔ کیفی موفق و زبان زد می‌رسند. شاید این مسائل از نظر یک برنامه‌نویس ساده و نه چندان با تجربه مهم نباشه، اما در سطح کیفی یک محصول نرم‌افزاری همهٔ این مسائل مهم تلقی می‌شوند.

برای همین می‌گم گولِ توصیه‌های ساده و ظاهر چهارتا برنامه یا کیوت، دات‌نت و امثال این ابزار‌ها رو نخورید، پشت همهٔ نیاز‌های یک محصول به فاکتور‌های بسیاری باید توجه کنید. فردا بخواهید بدون آگاهی در این مسائل وارد پروژه‌هایی بشید که به ظاهر ساده هستند یا باید دست به گریبان دیگران باشید و توی گروه‌ها مدام سوأل پرسی کنید و یا باید بیخیال آن شوید؛ چون به هیچ یک از این فاکتور‌های مورد نیاز توسعه توجه نکردین! پس این اصول رو به عنوان سر نخ مطالعه کنید تا بخش بزرگی از سرگردانی‌های شما حل شود.

این مواردی که این جا اشاره کردم، همونطور که گفتم بخش بسیار کوچکی از دنیای نیازمندی‌های ساخت و ساز و طراحی یک محصول واقعی در پیرامون نرم‌افزار و کامپیوتر هست، اما یک دل‌گرمی بدم به کسایی که با خودشون فکر می‌کنند چنین مسیر یا نقشه‌ای از راه که قراره پیش بگیرند سخته و همهٔ ماجرا این نیست (جزئیات رو در کتاب‌ها، موقعیت و فرصت‌های شغلی، شکست‌ها، موفقیت‌ها و آزمون و خطاها یاد خواهند گرفت) و نتیجهٔ اون می‌تونه مطابق همین حکایت زیر باشه:

نقل قول

حکایت برنامه‌نویسان، ابزار‌ها، تجربه و تخصصی که در بازار بی ارتباط با آن نیست!

یک روز موتور یک کشتی بزرگی خراب شد.
مهندسان زیادی تلاش کردند تا مشکل را حل کنند اما هیچکدام موفق نشدند!
سرانجام صاحبان کشتی تصمیم گرفتند مردی را که سال‌ها تعمیر کار کشتی بود، بیاورند...

وی با جعبه ابزار بزرگی آمد و بلافاصله مشغول بررسی دقیق موتور کشتی شد.
دو نفر از صاحبان کشتی نیز مشغول تماشای کار او بودند.
مرد از جعبه ابزارش آچار کوچکی بیرون آورد و با آن به آرامی ضربه ای به قسمتی از موتور زد، بلافاصله موتور شروع به کار کرد و درست شد.

یک هفته بعد صورتحسابی ده هزار دلاری از آن مرد دریافت کردند، صاحب کشتی با عصبانیت فریاد زد:

او واقعا هیچ کاری نکرد!
ده هزار دلار برای چه می خواهد بگیرد؟

بنابراین از آن مرد خواستند ریز صورتحساب را برایشان ارسال کند؟
مرد تعمیر کار نیز صورتحساب را اینطور برایشان فرستاد:

ضربه زدن با آچار: ۲دلار
تشخیص اینکه ضربه به کجا باید زده شود: ۹۹۹۸ دلار

و ذیل آن نیز نوشت:

تلاش کردن مهم است.
اما دانستن اینکه کجای زندگی باید تلاش کرد می‌تواند همه چیز را تغییر بدهد.