کدام زبان برنامه‌نویسی را یاد بگیریم؟

سلام و درود خدمت دوستان عزیز،

همانطور که می‌دانید مهمترین و شاید بزرگترین سوال در حوزهٔ برنامه‌نویسی این است که من باید کدام زبان برنامه‌نویسی را انتخاب کنم؟!

واقعیت امر این است که این سوال همیشه از سمت علاقه‌مندان مطرح شده است اما هیچگاه یک پاسخ اساسی در مورد آن ارائه نشده است. البته اساتید و برنامه‌نویسان حرفه‌ای به خوبی می‌دانند که زبان‌های برنامه‌نویسی به عنوان ابزار‌های کمک کار ما کاربرد دارند و به هیچ عنوان نمی‌توان یک زبان را به عنوان اولین و آخرین انتخاب در نظر گرفت، اما شناخت در مورد آن‌ها کمک بسیاری در انتخاب ابزار‌های مناسب خواهد کرد.

در این پُست من قصد دارم در رابطه با انتخاب یک زبان برنامه‌نویسی بر اساس نیاز و علایق صحبت کنم تا شما عزیزان بتوانید به یک نتیجهٔ مطلوب برسید.

بنابراین، قبل از هر چیز این بسیار مهم است که بدانیم یک زبان برنامه‌نویسی چیست! و چرا باید از آن استفاده کنیم؟!

اجازه دهید نگاهی به دلیل استفاده از زبان برنامه‌نویسی داشته باشیم، چرا از زبان برنامه‌نویسی استفاده می‌کنیم؟

به برقراری ارتباط با یکدیگر فکر کنید، انسان برای برقراری ارتباط با هم‌نوعان نیاز به ابزاری به نام زبان دارد که عناصر اساسی آن حروف است. برای مثال حروف خ-ا-ن-ه با ترکیب شدن به خانه تبدیل شده و شما می‌توانید آن را درک کنید و این کدی است که شما توسط آن با جهان بیرون خود ارتباط برقرار می‌کنید. ممکن است کد‌های شما توسط یک زبان دیگر مانند زبان انگلیسی ساخته شود، برای مثال h-o-m-e حرفی است که که نتیجهٔ آن Home خواهد بود.

در کشور ما معمولاً زبان مادری هریک از ما فارسی، ترکی (آذربایجانی)، عربی، کردی، لُری و دیگر موارد هستند که به صورت بومی آن را فرا می‌گیریم و با تسلط بسیاری از آن استفاده کرده و منظور هم‌نوعان خود را درک می‌کنیم.

در بحث کامپیوتر، استفاده از زبان انسانی تا حدی کاربرد دارد که فقط خود انسان آن را درک خواهد کرد نه ماشین! چرا که زبان بومی و اصلی کامپیوتر (ماشین) ۰ و ۱ است نه کاراکتر و حرف! ماشین‌ها برای برقراری ارتباط و درک منظور انسان از واحد ۰ و ۱ استفاده می‌کنند که مجموعه‌ای از آن‌ها به عنوان دستورالعمل‌های مشخصی برای کامپیوتر قابل درک است.

مغز کامپیوتر یعنی واحد پردازشگر مرکزی (CPU) به عنوان پردازندهٔ مرکزی تمامی داده‌های شما را در قالب ۰ و ۱ شناسایی می‌کند و آن‌ها را درک خواهد کرد. بنابراین زبان بومی ماشین بر خلاف انتظار برای انسان بسیار دشوار است و اگر به فکر این باشید که بخواهید از طریق آن با کامپیوتر ارتباط برقرار کنید شما یک دیوانهٔ تمام عیار بشمار خواهید آمد!

اجازه دهید منظورم را ساده‌تر کنم، کامپیوتر منظور شما را از home درک نخواهد کرد! اما اگر به آن بگویید 01101000 01101111 01101101 01100101 مسلماً خواهد فهمید که منظور شما از آن یعنی home است! حالا اگر منظور شما سلام دنیا باشد باید به کامپیوتر بگویید 01101000 01100101 01101100 01101100 01101111 00100000 01110111 01101111 01110010 01101100 01100100 و همینطور برای برقراری ارتباط بیشتر باید هزاران، میلیون‌ها و میلیارد‌‌ها ۰ و ۱ را با اصول زبان ماشین در کنار هم قرار دهید تا شاید بتوانید یک دستورالعمل ساده برای انجام یک کار را به آن انتقال دهید! احمقانست نه؟! وقت و زمان برای ما انسان‌ها بسیار با ارزش است و مسلماً به هدر دادن آن به این روش هرچند دانش بسیار بالایی از مهندسی کامپیوتر می‌طلبد اما حتی اگر شما یک دانشمند هم باشید بکار گیری این روش دیوانگی محض است! ما که کامپیوتر نیستیم! ما انسانیم!

ساختار کامپیوتر بسیار شبیه به ساختار انسان است، همانطور که خالق انسان، خداوند یکتا او را آفرید به آن نیز هوش و قدرتِ تفکر داد تا بتواند بر اساس آن رشد کرده و در مسیر پیشرفت قدم بردارد، انسان نیز از دانسته‌های خود برای ساخته‌هایش استفاده می‌کند. کامپیوتر‌ها به عنوان ابزار‌های ساخت دست بشر دارای ساختار بسیار ساده ولی در عین حال بسیار پیچیده هستند که انسان برای برنامه‌ریزی آن نیاز به ابزار‌هایی دارد (ابزار‌هایی برای ایجاد دستورات قابل درک برای ماشین).

ابزار‌های برنامه‌ریزی برای کامپیوتر

همانطور که اشاره شد، کامپیوتر‌ها هیچ درکی از کد‌هایی که انسان می‌نویسد ندارند! بنابراین ما نیاز به ابزاری داریم تا منظور خود را برای درک کامپیوتر ارائه دهیم. حال آن ابزار می‌تواند یک مفسر (Interpreter) باشد یا یک کامپایلر (Compiler) ! هر دوی این ابزار‌ها وظیفهٔ دریافت زبان سطح بالا (نزدیک به زبان انسان) و تبدیل (ترجمهٔ آن) به زبان ماشین است. با تفاوت اینکه مفسر‌ها کد‌های نوشته شده را خط به خط تفسیر کرده و آن‌ها را برای پردازنده اجرا می‌کند، در حالی که کامپایلر تمامی کد‌ها را به شیء و هر شیء را به کد باینری یکجا ترجمه کرده و هرجا که نیاز بود آن‌‌ها توسط پردازنده اجرا می‌شوند.

به بیان ساده‌تر فرض کنید قرار است به زبان روسی صحبت کنید، شما دو روش خواهید داشت:

1. صحبت کردن به زبان روسی به صورت مستقیم
2. استخدام یک مترجم، صحبت با مترجم و ترج گفته‌های شما توسط مترجم به طرف مقابل

برخی از مزایا و معایب  کامپایلر و مفسر نسبت به یکدیگر

نکته ۱: مفسر‌ها کد‌های نوشته شده را به صورت خط به خط تفسیر و ترجمه می‌کند اما کامپایلر‌ها آن‌ها را یکجا ترجمه می‌کند که دارای یک خروجی مانند یک فایل اجرایی است.

نکته ۲: برنامهٔ تولید شده تحت کامپایلر توسط سخت افزار (ماشین واقعی) اجرا می‌شود در صورتی که برنامهٔ تولید شده با مفسر توسط نرم‌افزار (ماشین مجازی) اجرا می‌شود.

نکته ۳: کامپایلر‌ها عملیات بهینه‌سازی یا همان (Optimization) را در آخرین مرحله از کامپایل (ترجمه) انجام می‌دهند، در صورتی که مفسر‌ها عملیات بهینه سازی را در زمان تبدیل انجام می‌دهند.

نکته ۴: سرعت اجرای کد‌های کامپایل شده بسیار بیشتر از کد‌های تفسیر شده است. برای مثال اگر حلقه‌ای را در نظر داشته باشید که قرار است ۱۰ بار اجرا شود، آن حلقه در حالت مفسر ۱۰ بار تفسیر شده و ۱۰ بار توسط پردازنده اجرا خواهد شد! در حالی که در حال کامپایل شده حلقه یک بار ترجمه می‌شود و نتیجهٔ آن یک بار توسط پردازنده در زمان نیاز اجرا می‌شود! این بسیار مهم است و در پردازش‌های بسیار بزرگ سرعت برنامه‌های کامپایل شده به شدت بالاتر از تفسیر شده‌ها است.

نکته ۵: کد‌های تولید شده توسط مفسر سطح بالاتری نسبت به کد‌های تولید شده توسط کامپایلر دارند در واقع آن‌ها تقریباً قابل خواندن هستند اما کد‌های تولید شده توسط کامپایلر غیر قابل خواندن است.

نکته ۶: امنیت برنامه‌های کامپایل شده و همچنین دسترسی به منابع کد آن‌ها از امنیت بیشتری نسبت به برنامه‌های تحت مفسر دارند.

نکته ۷: برنامه‌های تفسیر شده وابستگی خاصی به سیستم‌عامل ندارند و در هر جایی که برنامهٔ تفسیر کننده موجود باشد اجرا خواهند شد، در صورتی که برنامه‌های کامپایل شده برای هر نوع سیستم‌عامل متفاوت باید مجدداً کامپایل شود که البته برای اجرای آن نیازی به نصب بودن کامپایلر بر روی سیستم‌عامل نیست.

نکته ۸: کامپایلر‌ کد برنامه را به صورت کامل به کُد ماشین ترجمه می‌کند، بنابراین زمان اجرای آن بسیار کم تر است و انتخاب بسیار خوبی برای دوست‌داران سرعت است.

نکته ۹: استفاده از زبان‌های مفسری برای توسعه‌دهندگان مبتدی آسانتر از نوع کامپایلری می‌باشد بنابراین یادگیری و استفاده از این نوع زبان‌ها نسبتاً سریعتر و راحت‌تر از نوع کامپایلری است.

فرایند توسعهٔ نرم‌افزار

در این فرایند کامپایلر برنامه را می‌سازد سپس همه دستورات زبان را از نظر صحت تجزیه و تحلیل می‌کند و اگر دستوری غلط باشد، اخطار می‌دهد. در صورتی که خطایی وجود نداشته باشد همهٔ کد‌ها را به کد ماشین تبدیل می‌کند که در نهایت فایل‌های مختلفی را به برنامه اجرایی اضافه می‌کند و در نهایت برنامه را اجرا می‌کند. در حالی که مفسر برنامه را می‌سازد اما، فرایند افزودن فایل اجرایی به برنامه یا تولید کد‌های ماشین وجود ندارد بلکه دستورات کد منبع خط به خط در حین زمان اجرا یا به اصطلاح Run-time اجرا می‌کند.

کدام زبان در چه حوزه‌ای کاربرد دارد؟

با توجه به تعاریف بالا نوبت آن رسیده است تا زبان برنامه‌نویسی مورد نظر خود را بر اساس نیاز و قابلیت‌هایی که آن در اختیار توسعه‌دهنده قرار می‌دهد انتخاب کرد.

حوزه‌های کاربردی زبان‌های برنامه‌نویسی متناسب با کاربرد و رسالت آن‌ها مشخص می‌شود، به طور کلی زبان‌های برنامه‌نویسی را بهتر است به دو دستهٔ اصلی و فرعی جدا کنیم. در دستهٔ اصلی زبان‌هایی که پایه و اساس کتابخانه‌ها، نرم‌افزار‌های عظیم، انجین‌ها و همچنین خود زبان‌های برنامه‌نویسی می‌باشند را زبان مادر و اصلی و تمامی زبان‌هایی که به عنوانی جهتِ مکمل سازی و یا محصول نوع سوم برای اهداف تجاری ساخته شده‌اند را فرعی می‌گوییم.

زبان‌های اصلی و مادر: C و ++C

زبان‌های اصلی و فرعی: Python, Java, Delphi, C#, Swift, Objective-C, Php, Rust, JavaScript

زبان‌های مکمل رابط کاربری: JavaScript, CSS, Xaml, Xhtml, Html, QML

زبان‌های مکمل بستر‌های بلاک‌چین: C++, Rust و Solidity
 

درنظر داشته باشید کتابخانه‌ها و برنامه‌های اساسی و پایه که بخش اعظمی از آن‌ها توسط زبان‌های سی++ و سی نوشته می‌شوند در صورت نیاز برای زبان‌های دیگر نیز قابل استفاده هستند. به عنوان مثال سیستم‌عامل‌ها، نرم‌افزار‌های عظیم، انجین‌های بازی‌سازی، کتابخانه‌های پرکاربرد و مهم همهٔ آن‌ها توسط زبان‌های اصلی توسعه یافته‌اند اما در صورت نیاز می‌تواند از کتابخانه‌های نوشته شده توسط زبان‌های اصلی در زبان‌های فرعی نیز استفاده کرد.

شاید اینطور به نظر برسد که اگر با زبان‌های اصلی هر کاری می‌توان انجام داد، پس چرا زبان‌های دیگر را مورد استفاده قرار می‌دهیم؟! جواب سوال این است که زبان‌های اصلی و مهم نیاز به دانش بسیار از لحاظ معماری سیستم‌عامل، کامپایلر و دیگر شاخه‌های علوم کامپیوتر هستند و نحوِ کُد‌نویسی در آن‌ها نسبت به زبان‌های دیگر مانند جاوا، پایتون، سی‌شارپ و غیره دشوار‌تر است. بنابراین ممکن است انتخاب اول برنامه‌نویسان مبتدی نباشند اما کاربرد آن‌ها جنریک (عمومی) است.
 

اشاره به کاربرد زبان‌های محبوب در حوزه‌های مختلف:

توسعهٔ زیر‌ساخت‌ها: C, C++, Rust, Go

توسعهٔ وب‌سایت: C++, Java, Php, JavaScript, C#, Ruby, Python

توسعهٔ نرم‌افزار‌های موبایل: , C++, Java, C#, Objective-C, Swift, JavaScript, Kotlin

توسعهٔ نرم‌افزار‌های دسکتاپ: C/C++, Java, Delphi, VB.Net, C#, JavaScript, Objective-C

توسعهٔ نرم‌افزار‌های اِمبِد: C/C++, Python

توسعه‌‌ی بازی‌های کامپیوتری: ++C و #C

توسعهٔ هوش مصنوعی: C++, Python, R, Prolog, Java, Haskell, AIML

توسعهٔ رابط‌کاربری: JavaScript, QML, XAML

• نکتهٔ قابل توجهی از کاربرد زبان‌های اصلی در این است که خود آن‌ها وابستهٔ زبان برنامه‌نویسی و محدود بر یک حوزه نیستند و به اصطلاح زبان مادر بشمار می‌آیند که و در تمامی حوزه‌ها کاربرد دارند.
• کاربرد در صنایع و حوزه‌های مختلف بر اساس ویژگی‌هایی که یک زبان برنامه‌نویسی ارائه می‌دهد بسیار مهم است. برای مثال Python, R, Prolog و غیره در حوزهٔ هوش مصنوعی و بیگ دیتا بسیار ساده‌تر به کمک توسعه دهندگان می‌آید.
• در توسعهٔ وب‌سایت زبان‌های برنامه‌نویسی Node.JS, Php, C#, Asp.Net محبوبیت بیشتری دارند. اما می‌توان با توجه به این پست وب‌سایت‌های بسیار سریع و بهینه‌ای را توسعه داد که بی شک نیاز به دانش بسیار بالایی دارد و بهتر است در اهداف خاص از آن استفاده شود.
• در حوزهٔ موبایل‌ در پلتفرم iOS دو زبان Swift و Objective-C به عنوان زبان اصلی پلتفرم‌های iOS, tvOS و watchOS به شمار می‌آیند.
• در حوزهٔ اندروید (Android) زبان‌های Java و Kotlin به عنوان انتخاب‌های اول توسعه‌دهندگان مطرح می‌شند در صورتی که بسیاری از کتابخانه‌های اندروید تحت C و ++C توسعه یافته و حتی می‌تواند با استفاده از ++C اپلیکیشن‌ و بازی‌های بسیار سریعتری را تولید کرد.
• در حوزه‌های صنایع بازی‌سازی زبان‌هایی مانند #C نیز کاربرد دارند، اما ترجیح اول و اصلی در این حوزه بکارگیری ++C است چرا که هیچ زبانی به جز آن نهایت سرعت را ارائه نخواهد داد.

آمار‌ها و محبوبیت‌ها

سالانه طبق گزارش بسیاری از مراجع نمودار‌ها و آمار‌هایی در رابطه با ایندکس شدن زبان‌های برنامه‌نویسی ارائه می‌شود که نمونه‌ای از آن‌ها TIOBE است. متاسفانه باید گفت مقایسهٔ چنین مراجع بر اساس ویژگی‌هایی که در بالا توضیح دادیم صورت نمی‌گیرد و صرفاً بر اساس محبوبیت بین کاربران گزارش داده می‌شوند. برتری زبان نسب به زبان دیگر بر اساس چنین آمار‌هایی اشتباه بوده و توسط آن نمی‌توان یک زبان را به عنوان انتخاب اول در نظر گرفت.

همچنین اگر دقت کنید مقایسهٔ زبان‌های برنامه‌نویسی اسکریپتی با کامپایلری و همچنین زبان‌هایی مانند SQL در بین آن‌ها وجود دارد که از لحاظ منطقی درست نیست چرا که کاربرد زبان‌ها با یکدیگر متفاوت بوده و ملاک آماری این مراجع فقط استقبال کاربران است.

تعاریف و هِدایت‌های اشتباه به سمت یک زبان برنامه‌نویسی

متاسفانه مشاهده می‌شود که در بسیاری از گروه‌ها و سایت‌های برنامه‌نویسی چندین زبان برنامه‌نویسی را به عنوان بهترین انتخاب معرفی می‌کنند و دلیل انتخاب آن‌ها را مشاهدهٔ رتبه‌های آن بر اساس ایندکس‌های برخی از مراجع و یا طرفداری بعضی از شرکت‌ها و تعصبات بی هدف است! باید در نظر داشته باشید قدرت و ویژگی‌های یک زبان ربطی به محبوبیت آن ندارد. اگر احساس می‌کنید شرکت‌ها تقاضای متخصص زبان برنامه‌نویسی خاصی را دارد که تکرار می‌شود به آن معنی نیست که زبان‌های برنامه‌نویسی دیگر در حال منسوخ شدن یا کنار گذاشتن هستند. ارزش زبان ملاک برتری آن است نه محبوبیتش! به عنوان مثال اگر JavaScript رتبهٔ اول از نظر محبوبیت را دارد به آن معنا نیست که Php در حال منسوخ شدن است! هر زبانی کاربرد خودش را نسبت به اهداف و ویژگی‌های خود دارد.

آیا زبان ماشین منسوخ شده است؟!

خیر! این چه سوالیه!!؟ چنین افکار بیهوده را از ذهن خود بیرون بریزید!

تمامی زبان‌های کامپایلری به جز نوع‌های مفسری در نهایت کد‌هایشان توسط کامپایلر به زبان ماشین یعنی assembly تبدیل می‌کنند.

مثال زیر کد ++C است:

int main()
{
    
}

خروجی آن به زبان ماشین (Assembly) در کامپایلر GCC به صورت زیر خواهد بود:

main:
        push    rbp
        mov     rbp, rsp
        mov     eax, 0
        pop     rbp
        ret

انتخاب چند-سکویی پیشنهاد می‌شود یا خیر؟

لازم بذکر است که بدانید، ابزار‌های چند-سکوی بسیاری وجود دارند که به شما اجازه می‌دهند بدون داشتن دانش آنچنانی در رابطه با زبان‌های برنامه‌نویسی متعددِ مخصوص سکو‌های هدف محصول خود را توسعه دهید. برخی از آن‌ها عبارتند از Xamarin و یا React Native که متاسفانه به دلیل ساختار نامطلوب تبدیل کد‌های نوشته شده نتیجهٔ نهایی آن‌ها آنچنان خوب مانند محصولات واقعی زبان بومی نیستند چرا که کد‌های آن‌ مستقم به زبان ماشین ترجمه نمی‌شوند. اما این بسیار مهم است که بدانید ابزار‌های بومی چند-سکویی واقعی انتخاب بهتری برای این امر بشمار می‌آیند که معروفترین آن‌ها Qt است که به صورت بومی بدون اُفت کیفیت محصول نهایی به شما اجازهٔ توسعه محصول در سکو‌های مختلف را می‌دهد که مسلماً دانش بسیار بالایی از سی++ را می‌طلبد. در نتیجه اگر به دنبال محصول با کیفیت در حوزهٔ چند-سکویی هستید باید دانش بالایی از ++C داشته باشید.

نکته: در نظر داشته باشید زبان‌های کامپایلری خود به دو دسته نیز تقسیم می‌شوند که برخی از آن‌ها به صورت مستقیم کد‌های نوشته شده را به کد ماشین ترجمه می‌کنند و برخی از آن‌ها کد نوشته شده را به یک زبان میانی تبدیل و سپس آن را توسط برنامهٔ مجازی برای ماشین برنامه‌ریزی می‌نمایند. بهتر است توجه داشته آن‌ها مزایا و معایبی نیز خواهند داشت.

زبان‌های کامپایلری در دو دسته‌‌ی بومی (Native) و مجازی (Virtual)

• کامپایل از نوع بومی روشی است که کد‌های نوشته شده‌ را به صورت مستقیم به کُد ماشین ترجمه می‌کند.
• کامپایل از نوع مجازی روشی است که کد‌های نوشته شده‌ را ابتدا به کُدمیانی (کد‌مشترک یا همان بایت کُد - Byte Code) در جاوا و زبان میانی (CIL) در Net. تبدیل می‌کند که خودِ آن شبیه به کُد ماشین است. در این فرایند کد مربوطه توسط کامپایلر مخصوص یعنی JIT (کامپایلری از نوع Just-In-Time) در زمان اجرا توسط سیستم‌عامل، به دستورالعمل‌های قابل فهم برای پردازنده‌ تفسیر و اجرا می‌شود (که این فرایند شبیه به فرایند عملکرد اجرایی مفسر‌ها است).
• زبان‌های بومی (زبان‌هایی که کد‌ آن‌ها به کد ماشین به صورت مستقیم توسط کامپایلر قبل از اجرای آن‌ها توسط سیستم‌عامل، ترجمه می‌شوند که به اصطلاح ahead-of-time (جلوتر از زمان) یا همان AOT نام دارد) مانند: C, C++, Rust, Haskell, Clean, Swift, Go, Fortran, D
• زبان‌های مجازی (زبان‌هایی که کد آن‌ها توسط یک رابط میانی به زبان مشترک ترجمه می‌شود) : Java و #C

مزایا و معایب

زبان‌های کامپایلری از نوع کلاس بومی (Native) از سرعت بسیار بالایی برخوردار هستند (دلیل آن ترجمهٔ مستقیم کد‌ها به کد ماشین است) در مقابل بزرگترین مزیتی که زبان‌های نوع کلاس مجازی (Byte Code) دارند به خاطر وجود یک برنامهٔ واسط جهت شبیه‌سازی کد‌های ترجمه شده به کد قابل فهم برای پردازنده، اجرا شدن آن‌ها در هر پلتفرم بدون کامپایل مجدد امکان پذیر است که البته این ویژگی خود نیازمند نصب بودن JVM بر روی پلتفرم مربوطه می‌باشد. در نوع بومی برای اجرا در هر پلتفرم لازم است سورس کد‌ها را برای پلتفرم مقصد کامپایل کنید که نیازی به وجود ماشین مجازی مانند JVM یا برنامهٔ خاصی ندارد.

سریع‌ترین زبان برنامه‌نویسی کدام است؟

شاید پاسخ به این سوال به گونه‌ای تعصبی به نظر برسد، اما واقعیت این است که باید حقیقت را پذیرفت! با توجه به دلایلی که به نوع زبان‌های کامپایلری آورده شده است مشخص است که سریع‌ترین نوع زبان‌های برنامه‌نویسی باید در دستهٔ شاخهٔ کامپایلری و کلاس Native قرار گرفته باشند چرا که در این مبحث زبان‌ها کامپایلری (مجازی) و مفسری حرفی برای گفتن ندارند.

جهت تثبیت آن مستنداتی از بنچ‌مارک‌ها در این بخش آورده شده‌است.

حقیقت این است ++C در بدترین حالت ممکن بدون بهینه‌سازی کد‌ها و فلگ‌های خاص حداقل ۲ تا ۴ برابر سریعتر از زبان‌های کامپایلری دیگر است! تلخ‌ترین حقیقت نیز این خواهد بود که ++C حداقل ۱۰۰ تا ۲۰۰ برابر سریع‌تر از زبان‌های مفسری است! با توجه به تجربیات شخصی در صورتی که نوع کامپایلر Clang باشد سرعت کد‌ها به چند برابر از این نیز خواهد رسید! همچنین باید در نظر بگیرید اگر کد‌های شما خارج از اصول استاندارد زبان باشد ممکن است نتایج آن به تساوی و حتی پایینترین حالت ممکن برسد.

سخن آخر،

برای انتخاب زبان برنامه‌نویسی و به دست آوردن مهارت در آن و در نهایت تبدیل دانش به یک محصول نرم‌افزاری، بهتر است بر اساس نوع (کامپایلری یا مفسری بودن)، اهمیت سرعت، ویژگی‌های آن و کاربردش در حوزه‌های مختلف تصمیم بگیرید نه بر اساس تعصب و علاقه. دقت کنید که زبان‌های برنامه‌نویسی ابزار‌های برنامه‌نویسی بوده و هرچقدر جعبه ابزار شما کامل باشد توانایی و مهارت شما در توسعهٔ حوزه‌های مختلف بیشتر خواهد بود.

در صورتی که می‌خواهید در رابطه با انواع روش‌های کامپایل و تفاوت‌های کامپایل Native، Cross Compile و JIT آشنا شوید، پیشنها می‌شود مقاله زیر را مطالعه فرمایید.